تجربه و کار در شرکت های مختلف زمین شناسیسنگ های قیمتی و نیمه قیمتی
1721 بازدید جمعه 19 اردیبهشت 1393 گوهر شناسی,| لایک: |  | نتیجــــه : 0 امتیــــاز توســـط 0 نفـــر ، مجمـــوع امتیــــاز : 0 |
سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی
گوهر شناسی علم بررسی سنگ های قیمتی می باشد . بررسی مواردی چون چگونگی تشکیل کانی های قیمتی ، اصطلاحات مربوط به این
نوع کانی ها ، ویژگی های فیزیکی و نوری آنها و چگونگی استفاده از این ویژگی
ها به منظور ارائه تعریف دقیقی از کانی های قیمتی ، در حیطه مطالعات گوهر
شناسی قرار می گیرند .
جواهر و سنگ هاي قيمتي به دليل زيبايي ، نادر
بودن ، ارزش و قابل حمل بودن براي انسان ها ارزش ويژه اي دارند . بعضي
عقيده دارند كه كاني ها و جواهرات به دليل شهرت آنان در اعطاي قدرت ، ثروت ،
عشق و تندرستي قدرت جادويي دارند .
جواهر شناسي دانش ، هنر و يا حرفه
شناسايي و ارزيابي جواهرات و سنگ هاي قيمتي است . واژه جواهر شناسي در
آمريكا به صورت gemology و در انگلستان به صورت gemmology بكار مي رود . از
آنجا كه انسان طي هزاران سال علاقه زيادي به سنگ هاي قيمتي داشته است اين
شاخه داراي قلمروهاي زيادي است .
از كارگران معدن سنگ هاي قيمتي گرفته
تا برنده هاي اين سنگ ها و تجارها با سنگ هاي قيمتي سروكار دارند . جواهر
شناسي در هر يك از مراحل تبديل يك سنگ به يك جواهر گران قيمت لازم است .
از آنجا كه نهشته هاي جواهر دار زيادي هر ساله كشف مي شوند ، روش هاي جديدي نيز همراه با هر يك از نيز بايد پيدا شود .
دانش
جواهر شناسي فقط محدود به كار حرفه اي و تجارت نمي شود . هر فرد عادي كه
علاقه به جواهر دارد مي تواند اين رشته را فرا بگيرد . به طور كلي جواهر
شناسي به مطالعه موارد زير مي پردازد :
-واژه سنگ قيمتي به چه معناست ؟
-سنگ هاي قيمتي از چه چيز ساخته شده اند؟
-خصوصيات فيزيكي و نوري سنگ هاي قيمتي چه مي باشد؟
-چگونه اين خصوصيات جهت شناسايي سنگ هاي قيمتي بكار مي روند ؟
-محل پيدايش سنگ هاي قيمتي
-تكنيك هاي لازم جهت شناسايي سنگ هاي قيمتي ( برش دادن و صيقل دادن )
شناسايي
سنگ هاي قيمتي به وسيله ابزارهاي خاص صورت مي گيرد . يكي ديگر از شاخه هاي
جواهر شناسي درجه بندي سنگ هاي قيمتي است كه جهت قيمت دادن و بها دادن به
آنها براي يك تجارت لازم و ضروري است .
منشا جواهرات
جواهر
سنگ ها در بسیاری از محیط های زمین تشکیل می شوند. در این بخش به بررسی
متداولترین و مهمترین محیط های تشکیل این سنگ ها و نیز فرایند های مربوط به
آن می پردازیم.
می باید بین این مسئله که جواهر سنگ ا کجا پیدا می شوند
و کجا تشکیل می شوند تمایز قائل شویم. غالباً اکثر جواهر سنگ ها در زیر
سطح زمین تشکیل می شوند. برخی براثر معدن کاری و برخی دیگر بر اثر فرایند
های زمینی ( مانند گسلش، چین خوردگی، بالا آمدگی در مقیاس وسیع ،
ولکانیم)به سطح زمین آورده می شوند.
این فرایند ها قادرند سنگ ها را از اعماق بیش از 400 کیلومتر در زیر زمین بر سطح آن بیاورند.
محیط های شکل گیری:
-1
آبها با کانی ها واکنش می دهند و آنها را در خود حل می کنند. قابلیت
نگهداری عناصر کا نیها بوسیله این محلولها بستگی به شرایط فیزیکی دارد.
چنانچه شرایط فیزیکی تغییر کند ( برای مثال محلول سرد یا بخار شود ) این
کانیها ته نشست می کنند. برای مثال تشکیل بلور های نمکی براثر تبخیر آب
دریا.
نوع کانی تشکیل شده بستگی به نوع عناصر حل شده در آب دارد، چنانچه
واکنش آب با سنگ های غنی از سلیس صورت گرفته باشد ( برای مثال ماسه سنگ ها
) کانی غنی از سلیس ایجاد می شود.
کانی های سیلیکاتی SiO : آمسیست، عقیق و اوپال که در میان آنها تنها اوپال غیر بلوری است.
چنانچه آب با سنگ های غنی از مس واکنش دهد، کانی های مسی تشکیل می شوند .
کانی های مسی: مالاکیت و آزوریت یا فیروزه
2- کانسازی هیدروترمال:
نحوه
شکل گیری کانی های ناشی از فرایند هیدروترمال متفاوت از کانی هایی است که
بر اثر واکنش های صورت گرفته در آبهای نزدیک سطح زمین ایجاد می شوند.زمانی
که محلول های حاوی آب باران و یا آب های ناشی از سرد شدن توده های ماگما
فضاهای خالی مثل ترک ها را پر می کنند جواهر سنگ ها در آنها تبلور پیدا می
کنند.
شکل گیری کانی هایی مثل بریل (برای نمونه زمرد) ، تورمالین نیاز
به عناصر غیر عادی دارد و برخی مانند برلیم( بریل) یا برم( تورمالین) بر
اثر سرد شدن ماگما بوجود می آیند.
3- پگماتیت:
پگماتیت ها عموماً
توده های ماگمایی هستند. زمانی که این ماگمای غنی از آب ( و نیز غنی از
سیلیس و عناصر غیر عادی) در مراحل انتهایی شکل گیری بیرون میزند جامد شده و
به شکل پگماتیت در می آید. آب زیاد در ماگما موجب می شود بلورها سریع رشد
کند لذا بلورهای پگماتیت اغلب بزرگ تراند البته این امر برای نمونه های
جواهر سنگ از اهمیت زیادی برخوردار است!
زمانی که ماگمای پگماتیت غنی از برلیم باشد بلور های بریل و چنانچه این ماگما غنی از برون باشد، بلور های تورمالین ایجاد می شود.
باید توجه ذداشته باشید که برلیم از عناصر نادر بسیاری از سنگ ها می باشد .
4-
جواهر سنگ های ماگمایی: برخی از این نوع سنگ ها در ماگماها یا حباب های
گازی (چاله ها) در سنگ های آتشفشانی متبلور می شوند. مانند: زیکرون، توپاز،
یاقوت و ... .
5- جواهر سنگ های متامورفیک: این نوع سنگ ها بر اثر
گرما، فشار و واکنش با محلول ها تغییر شکل پیدا می کنند. محیط های
متامورفیکی بسیاری وجود دارند:
تکتونیک صفحه ای محیطهای متاموریکی را
ایجاد می کند که شاخصه های آنها فشار و دمای بالاست. از کانیهای تشکیل شده
در این محیط ، می توان ژادئیت یا ژاد را نام برد. در موارد بسیار نادر ممکن
است دما در سنگهای متامورفیکی به قدری بالا باشد که منجر به تشکیل الماس
شود.
سنگهای متامورفی منطقه ای: شامل بسیاری از سنگهایی می شود که بر
اثر افزایش دما و فشار ،دفن شده و تغییر شکل پیدا کرده اند. کانی هایی که
در این جواهر سنگها یافت می شوند شامل گارنت و کوردیریت هستند.
6- جواهر
سنگهای تشکیل یافته در جبه: فراوانترین کانی جبه بالایی اولیوین (پریدوت)
است. تختالها بر اثر فعالیتهای تکتونیکی و آتشفشانی به سطح زمین آورده می
شوند.
اولین و ساده ترین ابزار در مطالعه کانی های قیمتی بکارگیری لوپ ( ذره بین چشمی ) با کیفیت بالا و قدرت بزرگ نمایی 10 می باشد . نمونه های متنوعی از لوپ ها با مصارف اقتصادی وجود دارد که بهترین نوع آن در این زمینه ، لوپ های استاندارد بررسی الماس ها می باشد که لوپ های سه تایی نامیده می شوند . سه تایی به این معنا می باشد که سه لنز درون این ابزار وجود دارد لذا هیچگونه انحرافی در محل لبه ها اتفاق نمی افتد . در این لوپ ها همچنین اصلاح رنگ صورت می گیرد ، به این معنا که در آنها ، لنزها به گونه ای مورد استفاده قرار گرفته اند که رنگ مشاهده شده ، رنگ دقیق نمونه مورد بررسی می باشد .
ابزار دیگری که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرد میکروسکوپ می باشد . با استفاده از میکروسکوپ ها می توان نمونه های طبیعی را از نمونه های سنتیک تشخیص داد . گرچه لوپ ها قابل حمل و متداول هستند اما به کارگیری این نوع میکروسکوپ ها ساده تر و بزرگ نمایی به کار گرفته شده ، بالاتر خواهد بود .
یک میکروسکوپ مورد استفاده در بررسی کانی های قیمتی دارای ویژگی های خاصی می باشد که در سایر نمونه های میکروسکوپ وجود ندارد . این میکروسکوپ ها ، استریو ( دو چشمی ) هستند . نمونه های میکروسکوپ تک چشمی عمدتاً غیر قابل استفاده اند . حداقل بزرگ نمایی مورد نیاز جهت بررسی 40 می باشد که بزرگ نمایی های بالاتر از این حد نیز مفید واقع می شوند .
یک میکروسکوپ با کیفیت بالا حدود چند هزار دلار قیمت دارد . در سال های اخیر نمونه هایی در حدود چند صد دلار هم به بازار عرضه شده است . این مدل ها همچنان ارزان ترین نمونه ها جهت بررسی های گوهر شناختی محسوب می شوند .
اندازه گیری ضریب شکست (Refractive index ( RI ) ) کانی یکی از مقدم ترین اقدامات محسوب می شود .
این مرحله می تواند توسط میکروسکوپ نیز انجام شود اما بهتر ابزار ، یک ریفراکترومتر ( Riffractrometer ) می باشد . در کنار RI این دستگاه یک شکست مضاعف و یک علامت نوری ارائه می دهد . در صورت امکان بهتر است از یک Polariscope برای بررسی های نوری استفاده نمود اما استفاده از ریفراکترومتر متداول تر می باشد .
ریفراکترومترها قیمتی حدود 500 تا 1000 دلار دارند . تولید کننده اصلی در آمریکای شمالی ، مؤسسه گوهر شناسی آمریکا و در اروپا ( Kneuss Instrument ) می باشد .
مفهوم دیگری که در مطالعات گوهر شناسی مورد بررسی قرار می گیرد گراویته مخصوص می باشد . این کمیت به دو روش قابل اندازه گیری است :
در حالت اول ، می توان وزن مخصوص را از طریق غوطه ور کردن نمونه در آب مورد بررسی قرار داد .
در حالت دوم ، می توان از مایعات سنگین بهره گرفت . در این حالت با در دست داشتن گراویته مخصوص مایعات فوق و غوطه ور نمودن نمونه درون مایع و بررسی عکس العمل آن که شامل غوطه ور شدن و یا فرو رفتن نمونه درون مایع می باشد ، می توان گراویته مخصوص آن را مشخص نمود .
به کارگیری مایعات سنگین معایبی را در بر دارد از جمله اینکه این مایعات سمی و قابل اشتعال هستند . لذا دقت بسیار زیادی در به کارگیری آنها مورد نیاز است . همچنین شستن آنها از روی نمونه ، دشوار می باشد . همچنین مقادیر بدست آمده تخمینی است .
یکی دیگر از ابزارهای مورد استفاده در بررسی این کانی ها ، دستگاه سنجش دو رنگی یا ( Dichroscope ) می باشد . این وسیله کوچک رنگ ها را در مواد دو رنگ از هم تفکیک می کند . اجزاء اصلی این دستگاه قطعه کوچک از مواد پلاریزکننده می باشد که با زاویه 90 درجه نسبت به یکدیگر قرار داده شده باشند که همراه با بزرگ نمایی می باشد .
ابزار دیگر در بررسی های گوهر شناسی ، طیف سنج یا spectroscope می باشد . این وسیله به دو صورت وجود دارد :
1) Diffraction grating
2) Prism ( منشور )
این دو ابزار با کیفیت بالا عمل می کنند اما استفاده از مقیاس در بررسی با منشور ، راحت تر می باشد .
یکی دیگر از شرایط بررسی کانی های قیمتی ، به کارگیری مقیاس کالیبره کردن است که بسیاری از افراد بدون استفاده از یک مقیاس تعریف شده و تنها با تکیه بر رنگ ها ، اقدام به تشخیص و تمایز کانی ها می کنند که این امر به قدرت بینایی بالا و تجربه کافی نیاز دارد .
یک اسپکتروسکوپ با یک مقیاس کالیبره کردن ابزار مناسبی محسوب می شود . این ابزار یکی از آخرین مکمل های تجهیزات آزمایشگاه های گوهر شناسی محسوب می شود . علاوه بر این به صافی ها و پالایش کننده هایی جهت پاک کردن سطح کانی های قیمتی نیاز است .
Jewelers eye ، ابزاری به منظور بررسی جلای کانی های گرانبها در مطالعات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد . در بررسی های نوری در آزمایشگاه از نور ماورای بنفش با طول موج کوتاه و طول موج بلند استفاده می شود .
1-خواص نوري
2-چگونگي تراش
این دو عامل مهم در اين امر به شمار مي‌روند. خواص نوري سبب ايجاد رنگ، جلا، لومينانس و بازي رنگ در نگين مي‌شوند.
تراش يك بلور تابع شكل و مشخصات ظاهري يك كاني است و به عنوان مثال معمولاً كانيهاي كم‌رنگ را با قطر بيشتري مي‌تراشند تا رنگ مطلوبتري بدست آيد.
نام جواهرات و كانيهاي جواهري عمدتاً برگرفته از رنگ، خرافات، شكل ظاهري و اسم مكان كشف گوهر و يا نام افرادي است كه آنها را شناسايي و معرفي نموده‌اند.
در گذشته تنها طبقه خاصي از افراد اجتماع از جواهرات استفاده مي‌‌نمودند ولي امروزه هر كس متناسب با سليقه خود مي‌تواند جواهرات مورد علاقه خويش را تهيه نمايد. در اين بخش مي‌توانيد اطلاعاتي راجع‌به برخي از جواهرات باارزش و زيبا بدست آوريد.
1) قيراط Carat
واحد اندازه‌گيري بسياري از سنگهاي ارزشمند چون الماس است.
حدود و تقسيمات آن در جوامع مختلف متفاوت است ولي در استاندارد جهاني هر قيراط برابر 200 ميلي‌گرم يا 0/2 گرم در نظر گرفته مي شود.
كلمه قيراط از نام دانه درختي به نام كاروب Carob و يا تخم درخت مرجاني آفريقايي به نام كورا Kuara گرفته شده است.
2) گرم Gram
اين واحد براي اندازه‌گيري سنگهاي نسبتاً كم‌ارزش يا شبه گرانبها بكار مي‌رود.
3) گرين Grain (نخود)
واحدي است كه براي توزين مرواريد بكار مي‌رود.
4) انس
واحدي معادل 28gr كه براي اندازه‌گيري طلا و فلزات قيمتي بكار مي‌رود.
از دیر باز گوهرهای متنوعی در جهان طبیعت وجود داشته که در مسیر تاریخ مورد توجه قرار گرفته است. تمدنهای مختلف بر حسب نوع فرهنگی که دارند از آنها استفاده می‌کردند. از گوهرهای مختلف در کارهای تزئینی ، علمی ، صنعتی و ... بهره برداری می‌شود. برخی از گوهرهای معروف را در اینجا می‌آوریم.
الماس
رنگ :بي‌رنگ، زرد، قهوه‌اي، گاهي سبز، آبي، قرمزگونه
سختي : 10
وزن مخصوص : 3/55 ـ 3/47
كليواژ : كامل
سيستم كريستالي : كوبيك
شفاف : شفاف
ميزان ضريب شكست نور : 2/419 ـ 2/417
پديده چند رنگي : ندارد
از كلمه يوناني آداماس (Adamas) به معناي تسخير ناپذير گرفته شده است و به دليل سختي فوق‌العاده بي‌نظير اين كاني است كه به آن ويژگي (البته ظاهري)، فناناپذيري مي‌دهد. سختي مطلق الماس 140 برابر كرندوم است. با اين حال سختي الماس در جهات گوناگون كريستالوگرافي سطوح مختلف آن متفاوت بوده و اين امر امكان بريدن آن را به وسيله گرد يا پودر الماس ديگري امكان‌پذير ميسازد. در هنگام سوار كردن الماس يا نگين برليان برروي پايه مي‌بايست دقت كامل نمود كه دچار تورق نشود (بدليل كليواژ كامل آن) جلاي فوق‌العاده نگين برليان آن را از مشابه مصنوعي آن متمايز ميسازد. الماس در برابر مواد شيميايي عكس‌العمل نشان مي‌دهد. بعلاوه حرارت زياد باعث ايجاد شكلها و نقوش شخصي بر روي بعضي از صفحات برليان مي‌شود. بدين جهت بايستي هنگام حرارت دادن دقت كافي به عمل آيد. اشعه X از بلور الماس عبور نمي‌كند و منعكس مي‌شود از اين خاصيت مي‌توان در تشخيص الماس حقيقي از نوع بدل آن استفاده نمود.
خواص ايپتكي الماس استثنايي است و به دليل شدت تلالو و پراكندگي نور كه در نتيجه ميزان بالاي ضريب شكست نور در برليان به وجود ميآيد از گذشته به عنوان سلطان نگين‌هاي جواهر معرفي نموده و به عنوان نگين تراشيده و يا نتراشيده در زيور آلات مورد استفاده قرار گرفته شده است.
طی دوره تاریخی ، الماس در بیشتر زمانها ، برجسته‌ترین مقام را به عنوان پرطرفدارترین گوهر داشت. اما در میان پیشینیان ، گوهر کمیابی بوده است. پلینی در سال 100 پس از میلاد اظهار می‌دارد که الماس با ارزشترین گوهر سنگها است، اما فقط پادشاهان آن را می‌شناسند. ارزش بالای الماس حاصل سختی بالا ، جلای درخشان و پراکنش بالای آن ( که در آن برق رنگهای طیفی ایجاد می‌کند ) است. افزون بر این ، در اسیدها با قلیاها کاملا انحلال ناپذیر است. به دلیل همین مقاومت است که به آن adamas ( از واژه‌ای یونانی به معنای شکست‌ناپذیر ) گفته می‌شد که بعدها واژه Diamond به معنی الماس از آن گرفته شد.
معروفترین الماسهای قدیمی ، الماس کوه نور بوده که پس از تراش مجدد ، وزن آن به 108.83 قیراط رسید و اکنون جزو گوهرهای تاج پادشاهی بریتانیاست. الماس مغول کبیر به وزن 180 قیراط که به تفصیل توسط تاورنیه تاجر معروف فرانسوی در اواسط سده هفدهم توصیف شده پس از تاراج دهلی در سال 1739 ناپدید شد. الماس آبی امید ( به وزن 45.52 قیراط ) که تاریخی طولانی از تراژدی و مصیبت به همراه داشته ، اکنون جایی را در وسط مجموعه گوهرهای موسسه اسمیتسونین واشنگتن دی.سی اشغال می‌کند. بزرگترین الماس گوهری دنیا به نام کولینان به وزن 3106 قیراط در سال 1905 در آفریقای جنوبی کشف شد.
بریل
ميزان شفافيت : شفاف تا نيمه‌شفاف
سختي : 7/5
اين كاني شكستگي صدفي دارد. بريل در مقابل فشار حساس بوده و به راحتي مي شكند و بر اساس رنگ به نامهاي مختلفي خوانده مي شود، از جمله :
آكوامارين Aquamarine : بريل آبي و شفاف
زمرد Emerald : بريل سبز پررنگ و شفاف
کانی بریل به عنوان یک گوهر به صورت بلورهای شفاف به رنگهای گوناگون یافت شده و به هر کدام از آنها نامی داده می‌شود. گوشنیت نوع بی‌رنگ ، مورگانیت نوع صورتی ، آکوامارین نوع سبز آبی فام و بریل طلایی نوع زرد آن است. این بریلها ، گوهرهای زیبایی هستند و فقط گونه سبز پر رنگ آن یعنی زمرد ، به عنوان یک سنگ قیمتی رده بندی می‌شود. از روزگار باستان ، ارزش زیادی برای زمرد قائل بودند و امروزه نیز ارزش آن می‌تواند مساوی یا حتی بالاتر از الماس یا یاقوت باشد.
یاقوت سرخ و یاقوت کبود ( مينرال كروندوم)
وزن مخصوص : 3/97 ـ 4/05
كليواژ : ندارد
سيستم كريستالي : هگزاگونال
شفاف : مات، نيمه شفاف، شفاف
ميزان ضريب : 1/774 ـ 1/776
شكست نور با پديده چند رنگي : قوي، زرد، قرمز، قرمز بي‌رنگ
اسم ياقوت سرخ (Ruby) از كلمه لاتين رومبؤس (Rubeus) به معناي سرخ گرفته شده است. حدود سال 1800 ميلادي ياقوت سرخ و ياقوت كبود را جزء كانيهايي از گروه كرندوم شناسايي كردند. تا اين تاريخ اسپينل قرمز Red spinel و گارنت قرمز را نيز به اشتباه كانيهايي با تركيب شيميايي مشابه با ياقوت سرخ مي‌پنداشتند. فلز رنگ‌ساز ياقوت سرخ كرندوم است. سايه‌هاي قهوه‌اي موجود در رنگ بعضي ياقوتهاي سرخ به علت وجود مقدار بسيار ناچيزي فلز آهن در تركيب شيميايي آن مي‌باشد. رنگ ياقوتهاي سرخ استخراج شده از معادن مختلف متفاوت بوده و مشخصه مكان بخصوصي نيست و بدين جهت مشكل بتوان با توجه به رنگ مكان استخراج ياقوت سرخ را تعيين نمود. تنها به كمك دستگاههاي خيلي پيشرفته مي‌توان ياقوتهاي طبيعي را از نوع مصنوعي امروزي آن تشخيص داد.
جواهر ياقوت سرخ Ruby
فرمول : Si2O-nH2O
رنگ : رنگهاي آن بسيار متغير است.
ميزان شفافيت : نيمه شفاف
سختي 5 تا 6
درخشش و بازي رنگ زيباي اين ماده كه به رنگهاي قرمز، نارنجي، سبز و آبي در زمينه‌اي به رنگ سفيد، آبي شيري، زرد و يا سياه است سبب گرديده اوپال جزء جواهرات گرانبها به شمار رود.
بر اثر گذشت زمان و گرما، اوپالها مقداري از آب خود را از دست مي‌دهند كه منجربه كم شدن درخشش و بازي رنگ آنها مي‌گردد جهت ترميم، اين گونه اوپالها را به مدت چندين روز به روش ويژ‌ه‌اي در زير آب در خلاء قرار مي‌دهند تا اينگونه معايب برطرف گردند.
نام اين كاني از واژه اوپالا upalla به زبان هندي يا سانسكريت كه جهت ناميدن سنگ بها دار به كار مي‌رود گرفته شده است.
اپال شفاف
fire opals يا اپال آتشي
جواهر اپال
تصاويري از انواع كاني اپال
تصاوير مينرال crisoberilo
مينرال توپاز
رنگ : بي‌رنگ، زردمايل به قهوه‌اي، آبي روشن، صورتي مايل به قرمز، سبز روشن
ميزان شفافيت : شفاف تا نيمه‌شفاف
به دليل داشتن كيلواژ (رخ) بسيار خوب به سختي تراش داده مي‌شود و چون احتمال تورق دارد در زمان سوار كردن بر روي پايه فلزي بايد دقت زيادي نمود همچنين بايد توجه نمود كه اسيدسولفوريك باعث تخريب شيميايي آن مي‌شود.
توپاز صورتي مرغوبترين، انواع توپاز است در اثر حرارت زياد مي‌توان توپاز زرد را به رنگهاي صورتي، آبي و يا بي‌رنگ درآورد.
توپاز صورتي (pink topaz) مرغوبترين نوع توپاز
در گذشته بسياري از كانيهاي زرد و يا قهوه‌اي و حتي سبز رنگ جواهري را توپاز مي ناميدند.
قرنها بود که در مورد کاربرد نام توپاز اشتفاههایی رخ می‌داد که البته هنوز هم بین گوهرسازان و عامه این اختلاف وجود دارد. بدون شک پیشینیان این واژه را برای اولیوین گوهری یعنی زبرجد به کار می‌بردند که از جزیره زبرجد در دریای سرخ به دست می‌آمد. در بیشتر مواقع توپاز ، بی‌رنگ بوده اما می‌تواند صورتی ، سرخ ، نارنجی ، سبز فام ، آبی کمرنگ یا قهوه‌ای نیز باشند. افزون بر این ، برخی توپازهای بی‌رنگ را می‌توان با تابش دهی و سپس گرما دادن به رنگ آبی دریایی سیر در آورد. بیشتر این توپازها از برزیل که منشا بیشتر توپازهای قیمتی می‌باشد به دست آمده است.
کوارتز به دلیل کمیابی یا ارزش بالا در فهرست کانیهای گوهری مهم قرار نگرفته است، بلکه قرار گرفتن آن در این لیست به دلیل گونه‌های متداول و فراوان گوهری آن است. کوارتز به احتمال زیاد نخستین کانی‌ای بود که انسان اولیه از آن برای تزئین خود استفاده کرد و از آغاز تاکنون جای خاصی در میان دیگر گوهرها به خود اختصاص داده است. دست کم نیمی از 12 گوهر سنگ بکار رفته در زره کاهن اعظم گونه‌هایی از کوارتز بوده‌اند.
فیروزه Turquoise
رنگ : آبي، آبي مايل به سبز
سيستم تبلور : تري‌كلينيك
ضريب شكست : 1/65-1/61
اين كاني از هزاره دوم قبل از ميلاد در ايران به عنوان سنگ زينتي مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. در زمان داريوش آن را ?اخشائين? مي‌ناميدند و در تزئين كاخها از آنها استفاده مي‌شده است. در دوره ساساني به آن ?پرنك، پروجك يا پيزوزاگ? مي‌گفتند و در تهيه انگشتر و گوشواره و ظروف درباري به كار برده مي‌شده است.
اين كاني در ميان اروپائيان از گذشته‌هاي دور به نام ?توراكواز? يعني سنگ تركي شناخته شده است. علت اين نامگذاري حمل فيروزه ايران از طريق تركيه به مصردر زمانهاي قبل بوده است. رنگ آن آبي، آبي سبز است. انواع آبي رنگ آن اصطلاحاً ?آبي تخم سينه‌سرخي? ناميده مي‌شود. تبديل رنگ آن از آبي به سبز را به دليل كاهش يافتن آب آن مي دانند. سختي آن كمتر از 6 است و ضريب شكست آن 1/61 و 1/65 مي‌باشد.
پيدايش: مرغوبترين فيروزه جهان از كانسار فيروزه نيشابور در ايران بدست ميآيد. قطعات فيروزه در اين معادن با خميره ليمونيتي به هم متصل شده‌اند. فيروزه اين معدن فشرده و داراي وزن مخصوص 2/79 مي‌باشد.
در ايران: درشمال شرقي شهر بابك كرمان، كوه‌هاي كاشمر در جنوب مشهد و اطراف دامغان شمال شرقي كرمان، تفت در جنوب يزد و اطراف طبس گزارش داده شده است.
الیوین olivine
كاني اليوين
رنگ : زردطلايي، سبز، سبز ، زيتوني تا قهوه‌اي
ميزان شفافيت : شفاف
سختي : 6/5 تا 7
گونه سبز زیتونی و گوهری الیوین ، امروزه به عنوان پریروت ( زبرجد ) شناخته می‌شود، اما تا همین اواخر به آن کریزوتیل ( مترادف الیوین ) و زمرد شب گفته می‌شد.
زیرکن
در فارسي آن را بنفش، زرگون، زرغون و ......... مي‌ناميدند.
فرمول ZrSio4
رنگ : معمولاً بي‌رنگ و يا داراي ته‌رنگ قرمز است ولي به رنگهاي خاكستري، سبز، سرخ و حتي زرد و نارنجي نيز ديده مي‌شود.
ميزان شفافيت : معمولاً نيمه‌شفاف در برخي موارد شفاف است.
سختي : 7/5
شكستگي صدفي و پلي‌كروشيم و فلورسانس ضعيف دارد.
به دليل درخشش فوق‌العاده و قدرت زياد در شكست و پراكنده نمودن نور مورد توجه است.
بلورهاي اين كاني بسيار ترد و شكننده‌اند و گوشه‌هاي نگين تراشيده شده اين كاني بسيار آسيب‌پذير است. وجود مواد راديواكتيو در بلور به مرور آن را كدر و مات مي‌كند.
زيركن زرد را لعل سنبلي مي‌نامند كه گرانبهاترين انواع آن است. انواع بي‌رنگ بريل اصطلاحاً برليان ماتا ناميده مي‌شود.
زیرکن گوهری شرقی است که قرنهای زیادی است که از شنهای گوهردار سریلانکا و هندوستان و چین به دست می‌آید. در این مناطق به صورت بلورهای آبرفتی به رنگهایی با سایه سرخ یا قهوه‌ای بازیافت می‌شد، اما می‌تواند به رنگ سبز ، خاکستری یا بی‌رنگ نیز باشد.
